Liesbet Hoorelbeke ontvangt me met een brede glimlach in het muziektherapielokaal van UZ Leuven. Kleurrijke muurtekeningen en een scala aan instrumenten springen onmiddellijk in het oog. Met haar hart voor muziek én voor mensen blijkt haar job als muziektherapeut op haar lijf geschreven. Aan gesprekstof geen gebrek.

Waarom besloot je om muziektherapie te studeren?

Als kind speelde ik hobo en piano, ik beleefde er urenlang plezier aan. Ik kon me niet voorstellen dat ik zou gaan studeren en dat ik mijn passie voor muziek naar de achtergrond zou moeten schuiven. Daarom koos ik heel bewust voor de vijfjarige opleiding “muziektherapie” aan het Lemmensinstituut in Leuven. Tot op de dag van vandaag prijs ik me méér dan gelukkig dat ik voor deze richting gekozen heb. Er kwam een gevarieerde mix van muzikale, psychologische, (ortho)pedagogische en muziektherapeutische vakken aan bod waardoor ik zowel op muzikaal als op menselijk vlak mijn gading vond. Mijn scholing tot zowel muzikant als therapeut zorgde ervoor dat ik mijn hart ook professioneel kon volgen.

Zo geef ik vandaag muzieklessen aan mensen met een beperking in het Stedelijk Conservatorium van Mechelen en leg ik me toe op freelance projecten (workshops voor baby’s en peuters, muzieksessies voor mensen met een handicap, …). Daarnaast werk ik halftijds als muziektherapeut in UZ Leuven op de afdeling kinderhemato-oncologie.

Wat houdt muziektherapie precies in?

Muziektherapie is een preverbale vorm van psychotherapie waarbij muziek als medium wordt ingezet en waar de therapeutische relatie tussen kind en patiënt centraal staat. Kinderen en jongeren op deze afdeling krijgen het niet alleen lichamelijk te verduren, maar ook psychologisch. Ze kunnen niet meer fysiek aanwezig zijn op school, ze zien de bezorgde en verdrietige blikken van hun ouders, ze worden geconfronteerd met levensvragen, ze ondervinden bijwerkingen van chemo, … Een kankerdiagnose schudt zowel het leven van de patiënt als van het gezin grondig door elkaar.

Muziektherapie kan dan bijdragen aan verscheidene noden: uitdrukking geven aan emoties, het verminderen van lichamelijke pijn en angst, verbetering van levenskwaliteit, het verlagen van gevoelens van machteloosheid en controleverlies, het voorbereiden op en het ondersteunen tijdens ingrepen maar ook tijdens de laatste levensfase,…Aan de hand van muzikale improvisatie, muzikale spelvormen en songwriting zetten we op dit alles in.

We streven ernaar om het zieke kind ook nog zijn gezonde ik te laten behouden. Het is niet omdat een kind ziek is, dat het enkel nog maar uit “ziek zijn” bestaat. We benaderen het kind holistisch en stimuleren het om zich gezond en creatief te ontwikkelen. Het is de bedoeling om traumatische herinneringen te voorkomen en onze patiënten zo goed als mogelijk te ondersteunen tijdens hun ziekenhuistraject. Op een creatieve, stimulerende, prikkelende manier waarbij ruimte is voor het verwerken van hun emoties.

Hoe gaat zo’n muziektherapiesessie in z’n werk?

Ik start met de vraag ‘“wat wil je vandaag graag doen in de muziektherapie?”. Als ze het zelf niet goed weten, doe ik enkele voorstellen en gaan we daarmee aan de slag. Ze kiezen vaak een spelvorm waarbij ze de controle zélf in handen hebben, ter compensatie van het verlies aan controle door hun ziekte.

Patiënten hebben géén voorkennis van muziek nodig. Vaak volstaat een aanslag op een pianotoets of wat getrommel op een kast om een bepaalde richting uit te gaan en muzikale improvisatie te laten groeien. Als muziektherapeut bied ik hierbij de nodige ondersteuning. Het is voornamelijk de bedoeling om kinderen en jongeren zichzelf te laten zijn en op hun eigen manier in contact te laten treden met muziek. Ik neem een open, ontvankelijke houding aan om de patiënt zo goed mogelijk tegemoet te komen en muzikaal te resoneren met hen. Samen opgaan in de muziek, die intense beleving ervan, dat is een hemels gevoel.

Het draait hier dus niet om een muziekinstrument te leren spelen, zoals in de muziekschool. Het gaat eerder om muzieksessies waarbij de muziekbeleving op de eerste plaats staat. Er zijn natuurlijk sommige patiënten die de vraag stellen om een instrument te leren bespelen. Dan begeleid ik hen daar ook in en dan kan dit een weg zijn om eerst wat meer zelfvertrouwen te ontwikkelen en op een voor hen veilige manier aan een therapeutische relatie te bouwen.

Voor welke doelgroepen is muziektherapie in UZ Leuven bestemd?

Zowel baby’s, peuters, kleuters als kinderen en pubers (leeftijdsgroep 0-18 jaar), verbonden aan de afdeling kinderhematologie-oncologie van UZ Leuven, kunnen hier terecht. Hoe zij de muziektherapie beleven, verschilt van patiënt tot patiënt. Er zijn kinderen die staan te springen om zich hier uit te mogen leven, terwijl er ook kinderen zijn die tijd nodig hebben om los te komen. Het is fijn om te zien hoe ze doorheen hun behandeling toch hun plekje weten te vinden en openbloeien. Maar over het algemeen zijn jongere kinderen makkelijker te bereiken, voornamelijk omdat fantasiespelen deel uitmaken van hun levensfase.

Kinderen verwerken nare onderzoeken en negatieve gebeurtenissen vaak aan de hand van liedjes. De plastieken eendjes op onze piano doen dan dienst als personages om hun verhaal mee vorm te geven. Als muziektherapeut ondersteun ik dit hele proces en help ik hen woorden in een tekst te gieten en muzikaal te vertalen.

Persoonlijk vind ik pubers de uitdagendste leeftijdsgroep om mee samen te werken. Voor de meesten onder hen is het moeilijker om muzikaal vrij te improviseren of om hun gevoelens onder woorden te brengen. Jongere kinderen verwerken hun emoties in een fantasiespel, terwijl jongeren daar uitgegroeid zijn. Sommige patiënten van deze leeftijdsgroep bruisen van enthousiasme om aan de slag te gaan terwijl anderen zich eerder afsluiten.

De manier waarop patiënten zich uiten, heeft niet altijd met hun persoonlijkheid te maken, maar kan ook een effect van medicatie zijn. Zo staat bijvoorbeeld cortisone erom bekend nors en moeilijk gedrag in de hand te werken. Daar dienen we natuurlijk rekening mee te houden.

Welke levenslessen trek je uit je job?

Pluk de dag, geniet maximaal en probeer je niet te druk te maken. Het leven kan er soms héél donker en zwart uitzien, maar blijf geloven in lichtpuntjes, in het positieve, in zonneschijn na de regen. Door deze job besef ik dit nog meer dan ooit tevoren. Ondanks een kankerdiagnose en de vaak moeilijke weg die ze moeten afleggen, bezitten mijn patiënten een enorme levenskracht en levensgoesting. Ik sta er nog steeds van versteld hoe ongelofelijk dapper ze met hun ziekte omgaan en hoe weerbaar ze zijn. Mijn patiënten leven heel fel in het heden. Als ze een goede dag ervaren, genieten ze daar intens van, zonder dat de ziekte in hun hoofd blijft malen. Volwassenen daarentegen zijn zich ook tijdens hun betere dagen enorm bewust van wat ze doormaken.

Ikzelf leerde voornamelijk relativeren door mijn werk. Als de trein vertraging oploopt, zal ik daar niet om lopen vloeken. Want ik kàn nog naar huis gaan, terwijl zoveel van mijn patiënten vaak maandenlang aan een ziekenhuisomgeving gebonden zijn. Ik beweer niet dat zeuren niet meer in mijn woordenboek staat, maar ik ga toch anders om met bepaalde gebeurtenissen. Door zo vaak met ziekte geconfronteerd te worden, kreeg het concept “gezondheid” ook een heel andere betekenis voor mij. Méér dan ooit besef ik wat gezondheid inhoudt. Op mijn nieuwjaarskaartjes naar vrienden en familie schrijf ik dan ook héél bewust “een gezond nieuw jaar”, want dat is het kostbaarste goed dat je krijgen kan. Al dringt dat besef vaak pas écht door eenmaal je gezondheid op het spel staat.

Een groot deel van je patiënten geneest van kanker, maar afscheid nemen hoort jammer genoeg ook bij je job. Hoe ga je daarmee om?

Het mogen werken met existentiële thema’s geeft een diepere laag aan mijn functie. Heel wat mensen denken dat ik regelmatig afscheid moet nemen van kinderen, maar dat is helemaal niet waar. Tachtig procent van mijn patiënten overleeft kanker. Helaas zijn er ook kinderen en jongeren die het niet halen. Toch blijft het zeer verrijkend voor mij als muziektherapeut om deel uit te mogen maken van hun levenseinde. Ik ben hen steeds heel dankbaar voor de tijd die we nog samen hebben kunnen doorbrengen tijdens de muziektherapie. Een palliatief traject is dus zeker niet alleen maar negatief. Ook in deze fase is er plaats voor mooie, betekenisvolle momenten en is muziek een heel dankbaar medium . Al blijft het natuurlijk verdomd hard om te beseffen dat ouders hun kind op een bepaald ogenblik zullen moeten afgeven.

Waar droom je op professioneel vlak van?

Het Kinderkankerfonds Leuven maakt waar dat we op de afdeling kinderhemato-oncologie muziektherapie kunnen aanbieden. Maar bijvoorbeeld op Algemene Pediatrie bestaat deze dienst niet. Het zou dus fantastisch zijn moest muziektherapie beschikbaar kunnen zijn voor alle patiënten van het kinderziekenhuis. Niet alleen in UZ Leuven, maar ook in andere ziekenhuizen. Naar zo’n toekomst willen we maar al te graag toewerken. Ik ben in elk geval heel fier om deel te mogen uitmaken van een goed uitgebouwd multidisciplinair team. Er staat wekelijks een multidisciplinair teamoverleg (artsen, verpleegkundigen, psychologen, sociaal werkers, kinesitherapeuten, ergotherapeuten, diëtisten, spelbegeleiding, de ziekenhuisschool, …) op de agenda, zodat we de evolutie van onze patiënten op elk gebied goed kunnen opvolgen. Samen stellen we alles in het werk om de levenskwaliteit van onze patiënten te verhogen, zowel op fysiek als op psychisch vlak.

Ik ben heel dankbaar dat ik, samen met mijn collega Inge, deze job kan uitoefenen. (Ex-)patiënten die acties ondernemen en geld inzamelen ten voordele van muziektherapie, daar glimlachen onze harten van.

Tekst & foto's: House of Bells - in opdracht van Markantmagazine